Bij veel mensen staat er met kerst een kalkoen, kip of konijn op tafel. 

Een Amsterdamse arts was afgelopen week stellig in het NRC: vlees is ongezond en onnodig. Het Voedingscentrum is het in grote lijnen met hem eens. Zelfs de Gezondheidsraad kwam deze week met het advies om minder vlees, zuivel en eieren te eten. 

Je ziet wereldwijd een anti-vlees-beweging. Engels onderzoek laat zien dat waarschuwingslabels op vlees - net zoals op sigaretten - de vleesconsumptie met 7-10 procent kan verminderen. De antivlees-lobby pleit zelfs voor een vleestaks omdat het de zorgkosten zou verlagen. Op de achtergrond wordt er inmiddels gewerkt aan kweekvlees en kweekvis. 

Recent gaf Bill Gates in zijn podcast aan dat 'plantaardig vlees' de toekomst heeft. Interessant is dat Gates eigenaar is van de meeste landbouwgrond in Amerika, en ook dochterbedrijven heeft die kweekvlees ontwikkelen. De vegan-stroming - ook in het ziekenhuis - noemt internist Marcel Levi recent 'vegangelisme'. 

Het is altijd complex als financiële belangen verstrengeld raken met gezondheidsbelangen. Zo schreef ik afgelopen maand in mijn nieuwsbrief dat de onkruidverdelger glyfosaat helaas weer voor tien jaar is toegestaan, ondanks zorgen van vele internationale en nationale experts. De pesticidenlobby blijkt in de Europese Unie een dikke vinger in de pap te hebben. Ander recent onderzoek laat zien dat ultrabewerkt voedsel toch minder schadelijk is dan werd gedacht. Het onderzoek blijkt gefinancierd door de voedingsindustrie zelf. 

De lobbycratie is overal en het vertroebelt de waarheid, ook op voedingsgebied. 

Terug naar vlees: is het echt zo ongezond? 

Mijn perspectief 

Vanuit de evolutie zijn we als mens geworden wie we vandaag zijn dankzij de omstandigheden en voedingsstoffen in de oorspronkelijke leefomgeving.  

Ons oer-voedingspatroon bestond uit voeding uit de zee en voeding van het land, dus een mix van plantaardige en dierlijke voeding. Jager-verzamelaars blijken nog steeds per seizoen van darmflora te wisselen. In de droge seizoenen eten ze vooral vlees. In de natte seizoenen eten ze vooral plantaardig. En ook niet onbelangrijk: ze eten het hele dier van kop tot staart, inclusief geneeskrachtig orgaanvlees en de botten in geneeskrachtige bouillons. 

Als je kijkt naar onze anatomie - dus van het gebit tot de spijsvertering - zijn we echte omnivoren. Onze zure maag, grote galblaas, lange dunne darm tot korte dikke darm zijn heel goed aangepast om vlees te verteren (planteneters in de natuur hebben hele andere spijsverteringseigenschappen en kenmerken). 

Persoonlijk denk ik dat het voor ieder mens zinvol is om: 

1. ultrabewerkt voedsel te vermijden, dus pakjes en zakjes (waar op dit moment veel mensen verslaafd aan zijn) 

2. bio-industrie-vlees en bewerkt vlees te beperken en het liefst te vermijden (de huidige bio-industrie is niet duurzaam en zeer dieronvriendelijk. Bijvoorbeeld dat miljoenen mannelijke dieren - zoals hanen, bokjes en stieren - jaarlijks niet 'bruikbaar' zijn voor eieren en melk, en dus heel jong worden geslacht. Over het welzijn van hun vrouwelijke soortgenoten valt ook te twisten, zeker als ze in grote aantallen op kleine oppervlaktes worden gehouden. Dat is een onnatuurlijke context met weinig levenskwaliteit. Aan de andere kant worden er jaarlijks veel wilde ganzen afgeschoten en wordt er van de één miljoen kilo ganzenvlees slechts 10.000 kilo per jaar door de mens geconsumeerd. Als we dit gezonde vitale ganzenvlees zouden eten zouden er bijvoorbeeld al een groot aantal minder dieren in de bio-industrie nodig zijn)

Het minderen van de consumptie van ultrabewerkt voedsel en niet-vitaal vlees geeft ieder mens een positieve gezondheidsprikkel, of je nu tijdelijk puur plantaardig of puur dierlijk gaat eten. Eet dus onbewerkt, want daar ligt al grote winst omdat je dan geen kunstmatige rommel binnenkrijgt. 

Op de lange termijn denk ik toch dat het voor de humane gezondheid wijs is om deels ook dierlijk te eten, omdat op de lange termijn bij een plantaardig voedingspatroon belangrijke voedingstekorten op de loer liggen. Denk aan een tekort aan eiwitten, vitamine B12, omega 3-vetzuren en vitamine D3 (het is dus wijs om deze stoffen te supplementeren). 

Tuurlijk zie je ook positieve uitkomsten van onderzoeken met een plantaardig dieet. Hierin speelt mee dat mensen die vegetarisch of veganistisch eten meestal bewuster leven en ook andere leefstijlpijlers beter op orde hebben: ze sporten meer en doen vaker aan meditatie, yoga of andere ontspanningsactiviteiten (en eten minder bewerkte rommel). Ook deze factoren hebben een krachtige positieve uitwerking op de gezondheid, ook als je geen vlees eet. 

In mijn optiek met alle studie en persoonlijke ervaringen die ik afgelopen 15 jaar heb opgedaan - en nog steeds wekelijks aanvul - is wild (biologisch) vlees of wilde vis als onderdeel van een gevarieerd voedingspatroon heel gezond. Dus laat dieren in hun natuurlijke omgeving leven en zorg dat ze hun oorspronkelijke voeding eten. Dierenwelzijn vind ik trouwens veel belangrijker dan de prijs van een kilo vlees. 

Dus ja, ik ben maandelijks met mijn gezin enorm veel geld kwijt aan goed biologisch kwaliteitsvlees, van de lokale biologische slager tot online bij Zorg&Natuur of De Woeste Grond. Ik begrijp dat dit niet voor iedereen betaalbaar is, maar kies liever voor een klein stukje vitaal biologisch vlees (rijk aan eiwitten en vitale vetten) dan een groot stuk bio-industrie-vlees (relatief armer aan eiwitten en vitale vetten). Dus kies dan liever voor minder en beter. 

Interessant trouwens dat in 1936 een Nederlands gezin zo'n 30 procent van het inkomen aan eten en drinken besteedde. Nu is dit nog slechts zo'n 10 procent. Dus zijn we nog wel bereid om de 'echte prijs' voor een goed stuk biologisch vlees te betalen? 

Zo blijkt uit groot internationaal onderzoek dat het eten van vlees juist een positief effect op de levensverwachting heeft. Ander onderzoek laat zien dat het minderen van verzadigd vet geen effect heeft op het verlagen van de kans op hart- en vaatziekten en totale sterfte. Simpel samengevat: dierlijke vetten zijn heel gezond. Zeker als je dit combineert met onbewerkt plantaardig voedsel, dus groente, fruit, kruiden en specerijen. 

Ook is het belangrijk om bij het ouder worden voldoende spiermassa te behouden, dus ook voldoende eiwitten te eten. Zo laat onderzoek bij oudere volwassenen zien dat dierlijke eiwitten een lagere kans geven om te overlijden, door welke oorzaak dan ook (plantaardige eiwitten gaven dit effect niet). 

Ik blijf verder ook zeggen: gebruik roomboter in de keuken en gooi margarine in de prullenbak.

Is vlees eten slecht voor het milieu c.q. klimaat? 

Hier zou ik ook een hele nieuwsbrief over kunnen schrijven, want de experts zijn het niet met elkaar eens. Wetenschappers zijn het zelf niet met elkaar eens wat de oorzaken van de klimaatverandering zijn, en ook over mogelijkheid of we als mens het klimaat kunnen beïnvloeden is helemaal geen consensus. Er zijn vooral hele wankele rekenmodellen die op allerlei fronten met elkaar tegenstrijdig zijn. 

Op basis van mijn eigen onderzoek denk ik dat we naar een vitaler landbouwsysteem moeten, en dat dit juist een positief effect heeft voor mens, dier en bodemgezondheid. Want een goede biodiversiteit in de bodem kan juist bakken CO2 bufferen. Ik heb eerder een OERsterk Podcast opgenomen over de kracht van regeneratieve landbouw. 

De gezondheid van de zeeën en de natuur krijgt vooral een positieve prikkel als we stoppen met milieuvervuiling (enorme productie CO2) en het kappen van regenwouden (wegvallen buffersysteem CO2).  Deze maatregelen maken waarschijnlijk veel meer impact dan het afraden van het eten van vlees. We moeten vooral het huidige niet-vitale landbouw- en veelteelt-systeem transformeren. 

Bij een vitaal landbouwsysteem is een stuk biologisch vlees wellicht gezonder voor het klimaat dan een kunstmatige soja- of Beyond Meat-burger (deze zorgen juist voorminder biodiversiteit en bodemgezondheid, en dus meer CO2). Verleden jaar ontmoette ik op een gezondheidscongres in Londen Diana Rodgers van The Sacred Cow. Lees vooral haar goed onderbouwde verhaal over het effect van dieren versus vele andere factoren op de bodemgezondheid en zo op het klimaat. Het biedt een verfrissend ander perspectief dan de huidige wereldwijde politieke klimaat-anti-vlees-lobby (en ja, er is ook een krachtige pro-vlees-lobby, maar tussen deze financiële belangen tracht ik altijd naar de evolutionaire logica, onafhankelijke onderzoeken  en praktijkervaring te zoeken). 

Als laatste: eet je geen vlees uit principiële of spirituele redenen? Prima. Ik respecteer ieders keuze en maak van voeding geen religie. Eet dan vooral onbewerkt plantaardig en niet die kunstmatige vleesvervangers, en vergeet vooral niet te genieten.

Ik verkondig met liefde mijn perspectief op optimale gezondheid, maar roep ook altijd op om elkaars keuze te respecteren (want in de praktijk zie je felle discussies of zelfs verbale oorlogen tussen fanatieke vegans en fanatieke carnivoren, een beetje de uitersten qua voedingspatronen, die elkaar bloedfanatiek proberen te overtuigen zonder echt naar elkaar te luisteren of begrip voor de ander te hebben). 

Mijn advies rondom vlees is dus: eet vitaal vlees of eet geen vlees, aangevuld met onbewerkte plantaardige voeding (en als bonus: bepaalde essentiële basissupplementen). 

De natuur als medicijn

Simpel samengevat: eet voeding uit handen van moeder natuur in plaats van voedsel uit handen van de mens. 

Of nog sterker: als je voeding door mensen in witte jassen is gemaakt (voedseltechnologen) is de kans groter dat je op de lange termijn bij andere mensen in witte jassen uitkomt (artsen). 

De geneeskunde snapt niets van voeding als medicijn en de voedingsindustrie snapt ook niets van het samenspel tussen voeding en gezondheid. Dus ligt de revolutie in jouw handen. 

Eet natuurlijke voeding, maar besef dat 'voeding als eiland' geen heilige graal is. Combineer het met beweging, ontspanning, slaap en zingeving. Dan krijg je pas een echte voedzame vitale maaltijd, dus qua perspectief is het goed om te beseffen dat voeding slechts één onderdeel is van een holistische OERsterke maaltijd.

Besef ook dat de natuur vele krachtige (preventieve) medicijnen in zijn apotheek beschikbaar heeft.

De Natuur Als Apotheek (DNAA)

Op veler verzoek start in 2024 onze populaire 4-daagse wildplukcursus De Natuur als Apotheek. 

Docent fytotherapie Louis van der Kolk neemt je mee in de wonderbaarlijke wereld van de natuur. Ik was afgelopen week met hem in een pluktuin in Castricum en nam deze korte video toen voor je op.

Want de natuur is de allergrootste leraar en het allerkrachtigste medicijn. De inhoud van de cursus wordt nergens in Nederland of België in deze vorm aangeboden.

Je krijgt namelijk de juiste kennis over:

• 32 eetbare en geneeskrachtige planten

• determineren en proeven van voorjaarskruiden

• culinair gebruik van voorjaarskruiden

• belang van wilde kruiden in het oerdieet

• soep als 'archetype' van het oerdieet

• belang fytotherapie in de natuurgeneeskunde

• wilde kruiden in smoothies

• hoe je tandpoeder maakt

• de vier seizoenen

• planten als daslook, paardenbloem, look zonder look, kleine veldkers, linde, gewone agrimonie, brandnetel en vele andere planten

Natuurlijk ga je ook samen met Louis de natuur in, dus alle theorie wordt direct praktisch vertaald. Je gaat je eigen (preventieve) medicijnen maken, van tincturen tot zalf. 

Zelf heb ik door deze cursus nog meer fascinatie en verwondering voor de natuur gekregen. Dankzij Louis is de natuur voor mij nog veel meer gaan leven, omdat ik daarvoor altijd vrij 'onbewust bekwaam' in een park of in een bos liep. Nu neem ik veel meer waar en ben ik me veel meer bewust van de kracht van de eetbare natuur. 

Het unieke aan deze wildplukcursus: na 4 cursusdagen ga je naar huis met je eigen unieke 'huisapotheek'. Ja, je leest het goed: die huisapotheek is echt uniek en van deze wijsheid en natuurlijke medicijnen profiteer je jouw leven lang.

Wie het eerst komt...

De cursus was de afgelopen vijf jaar binnen een week uitverkocht. Wees er snel bij als je zeker wilt zijn van een plek, want we werken bewust met kleine groepen (16 personen per groep) zodat er veel persoonlijk contact en ruimte voor vragen is. 

Bovendien ontvang je tot en met 28 januari 2024 €100,- voordeel op je inschrijving.

In de praktijk zien we dat ook veel duo's - dus stellen, vrienden of vriendinnen - aan deze cursus deelnemen, waardoor de beschikbare plekken dubbel zo snel worden ingevuld. Als de groepen vol zijn, komt er mogelijk in 2025 weer een nieuwe kans. 

Alle informatie over De Natuur Als Apotheek vind je via deze link. 

Dat is hem weer voor deze week. Hopelijk was het verteren van deze nieuwsbrief weer een voedzame maaltijd :) 

Ontspannen weekend gewenst,